به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام سید حسن محمدی طباطبایی، از طلاب حوزه علمیه قم در یادداشتی به این سؤال که نیاز جامعه بشری به علم بیشتر است یا معنویت؟ پاسخ داده و نوشته است:
- قدرت
از جمله صفات خداوند متعال، قدرت و از جمله اسامی خداوند، قادر، می باشد. در ابتدا بهتر است بدانیم که :
۱ ـ قدرت به فعل تعلّق می‌گیرد، نه انفعال. از این رو، به کسی که کتک می‌خورد، نمی‌گویند قادر بر کتک خوردن است.
۲- قدرت به فعلِ فاعلی اطلاق میشود که علم و اختیارداشته باشد؛ لذا به آتش نمی‌گویند قادر بر سوزاندن است، زیرا از علم و اختیار برخوردار نیست.
۳- قدرت یک مفهومی استکه شدّت و ضعف دارد.
قدرت با قیدهای مذکور بر قدرت انسان نیز اطلاق میشود، امّا قدرت خداوند کامل و مطلق است و بالاترین مراتب قدرت را دارد...
ما معتقدیم خداوند عالم، قادر، قاهر و ... بوده و همه صفات در خداوند به نحو اکمل و اتم وجود دارد: إِنَّ اللَّهَ عَلی کلّ شیْءٍ قَدِیرٌ (بقره۲۰).
خلقت و آفرینش با تمام عظمت و پیچیدگی و در قالبی منظم و دقیق، همه ناشی از قدرت لایزال الهی بوده و از دایره قدرت او خارج نیست ...
- علم
وَ عِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَیْبِ لَا یَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ ۚ وَیَعْلَمُ مَا فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ ۚ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا یَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِی ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا یَابِسٍ إِلَّا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ/ کلیدهای غیب، تنها نزد اوست؛ و جز او، کسی آنها را نمی‌داند. او آنچه را در خشکی و دریاست می‌داند؛ هیچ برگی (از درختی) نمی‌افتد، مگر اینکه از آن آگاه است؛ و نه هیچ دانه‌ای در تاریکیهای زمین، و نه هیچ تر و خشکی وجود دارد، جز اینکه در کتابی آشکار [در کتاب علم خدا] ثبت است. (انعام ۵۹).
از جمله بهترین توصیفات در مورد علم خداوند این آیه می باشد که هم به علم خدا به غیب و هم به آگاهی از تمامی جزئیات هستی که بشر حتی از تصور و توهم درک آنها عاجز است، اشاره دارد.
- غرور
از جمله صفات نفسانی رذیله ای که بعضا در انسانها یافت مشود، تکبر، غرور، عجب و خود برتربینی بوده که نشأت گرفته از اسباب و علل مختلف می باشد ...
گاهی اسباب تکبر و غرور، بهره مندی از ثروت فراوان، گاهی اولاد زیاد و خاندان با اصل و نسب، گاهی بهره مندی از علم و دانش محدود بشری و ... می باشد.
اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ/ بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمّل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است(حدید ۲۰).
یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ
ای انسان! چه چیز تو را در برابر پروردگار بزرگوارت مغرور و فریب داده است؟ (انتظار ۶).
در حدیث نبوی آمده است:
آفة العلم الخیلاء» آفت بزرگ علم، تکبر است.
- فتنه
به عنوان مقدمه لازم است به این کلام خدا توجه ویژه نماییم که: وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِیثًا/ وکیست که راست‌تر از خدا سخن گوید؟ (نساء آیه ۸۷)
حال که خداوند صادق ترین است، پس پسندیده است به این نکته توجه داشته باشیم که : از جمله معانی فتنه در قرآن، آزمایش و امتحان می باشد.
و خداوند در کلام الله مجید در آیات مختلف به این مهم اشاره نموده است :
أ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ/ آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: «ایمان آوردیم»، به حال خود رها می شوند و آزمایش نخواهند شد!؟ (عنکبوت ۲) .
و لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ
قطعاً ما شما را به چیزی از ترس و گرسنگی و کاهش اموال و نفوس و فرزندان می آزماییم. و تو ـ ای پیامبر، به شکیبایان نوید ده(بقره آیه ۱۵۵).
- ولایت تشریعی و تکوینی
ولایت تشریعی به معنای تنظیم و تدبیر شئون فرد و جامعه در همه ابعاد زندگی از طریق جعل قانون و حکم می‌باشد که مخصوص خداست.
خداوند در آیات ۲۵۷ سوره بقره، ۶۸ سوره آل عمران، ۱۹ سوره جاثیه و ... به ولایت تشریعی اشاره کرده است. او با جعل قوانین، انسانها را از ظلمت گناه به نور اطاعت، هدایت می‌کند.
ولایت تشریعی خداوند نسبت به همه ی انسانها، چه کافر و چه مؤمن، یکسان است؛ یعنی هر فرد عاقل و بالغی تحت ولایت تشریعی خداوند قرار دارد. زیرا کفار و منافقان، همانند اهل ایمان، در برابر اصول دین موظف به اعتقاد و در برابر فروع، مکلف به انقیاد هستند.
ولایت تشریع حوزه قانونگذاری و به معنای سرپرستی اعتباری و قرار دادی است.
به عبارت دیگر، ولایت بر تشریع یعنی حق قانونگذاری است و آن نیز مخصوص خداست.
اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ/ خداست ولی کسانی که ایمان آورده اند و لذا آنان را از ظلمات بسوی نور بیرون میاورد. (سوره بقره آیه ۲۵۷).
و اللَّهُ وَلِیُّ الْمُؤْمِنِینَ / و اللَّهُ وَلِیُّ الْمُتَّقِینَ
و ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا مُبِیناً
و ...
- ولایت تکوینی
إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُون »(یس۸۲) قطعا خداوند زمانی که اراده کند چیزی را، همینکه بگوید موجود شو، ایجاد میشود.
ولایت تکوینی، ولایت در حوزه خلقت و طبیعت می باشد. به تعبیر دیگر ولایت تکوینی یعنی مسلط شدن بر جهان هستی و سرپرستی موجودات جهان و عهده گرفتن تدبیر امر آنها است.
این ولایت مخصوص خداوند متعال است. او هر گونه تصرف و تدبیر در هر موجودی و هر رقمی برایش فراهم و ممکن است. در مرتبه بعد، خداوند به هر فرد که بخواهد ببخشد. البته ولایت تکوینی اشخاص، در طول ولایت تکوینی خداوند است و به اذن خداوند در عالم هستی تصرف دارند.
انسان می‌تواند بر اثر بندگی خالصانه خداوند به بالاترین مقام درجه اخلاص و یقین برسد که با اجازه پرودگار عالم بتواند در عالم هستی و دلهای مردم تصرفاتی داشته باشد. و شاهد اعمال و باطن آنها شود و تمامی عالم را تحت سیطره خود قرار دهد. البته درجات آن نسبت به انسانها مختلف است. هر چه میزان معرفت و عمل انسان بالاتر باشد، ولایت او بیشتر و کسانی که تحت سیطره او هستند بیشتر خواهند بود.
- کرونا
ویروسی دست ساخته بشر و فراگیر که کل جامعه جهانی را درگیر خود کرده و برای سلامت افراد مضر می باشد ... بیماری فراگیر و واگیرداری مثل وبا، سارس و ...
این بیماری چنان رعب و وحشت در جامعه جهانی انداخته که همه اخبار و احوال ممالک مختلف را تحت الشعاع خود قرار داده است.
اینک پس از بیان کلید واژه های فوق به بیان یک شبهه می پردازیم که امروزه باتوجه به شیوع بیماری کرونا، توسط افراد مریض فرصت طلب و شبهه افکن، بر سر زبان برخی از افراد جامعه افتاده است و آن اینکه امروز نیاز جامعه بشری به علم بیشتر احساس شده و معنویات و توسل به اولیای الهی در حاشیه قرار دارند.
جواب:
دانستیم خدا عالم، قهار و قادر است و درست به همین علت ولایت تشریع و تکوینی بر آفرینش داشته و در کلامش صادق می باشد و در جهت رسیدن بشر به سمت تکامل، او را در سراشیبی های زندگی مادی دنیوی مورد امتحان و آزمایش قرار می دهد که کرونا هم یکی از همین اسباب امتحان بشر می باشد.
و در مقابل دانستیم از صفات رذیله شیطانی انسان، تکبر و غرور بوده و از جمله عوامل آن، کسب علم و دانش می باشد. بطوری که بشر همه چیز عالم را مرتبط با علم و دانش خود دانسته و به یافته های محدود و نسبی خود در مقابل قدرت لایزال و لایتناهی الهی، تکیه می کند ...
و اما کرونا
اینکه ساخته بشر باشد یا نباشد یک مسئله دیگر است. آنچه که در این مجال قصد پرداختن به آن را داریم این است که قطعا و یقینا این امتحان و فتنه، اولین از زمان خلقت آدم تا به حال نبوده و زین پس تا آخرت هم آخرین فتنه (وسیله آزمایش و غربالگری بشر) نخواهد بود.
ولی جای تأسف این جاست که بشر ضعیف، به دانش بسیار ناچیز و محدود خود در مقابل قدرت لا یتناهی الهی غره شده و همه چیز را در گرو دانش علمی محدود و نسبی خود دانسته و خود را از خداوند بی نیاز می بیند ... حال آنکه خدایی که یک برگ بی اذن او از درخت نمی افتد و به همه جزئیات کائنات واقف و عالم است.
اگر مشیت او باشد این مشکل برطرف شده و اگر مشیت او نباشد، طبق سنت الهی خود، آن را وسیله آزمایش و امتحان خلق قرار می دهد. تا قدرت اعتقاد و ایمان حقیقی افراد در این معرکه امتحان دیده شود ...
چرا کمی با خود خلوت نمی کنیم و به ذات و صفات خدا توجه نکرده و به دنبال توسل و تقرب خالصانه به درگاه خداوند نیستیم.
چرا خود را از تأمل در قدرت فراگیر خداوند عالم بی نیاز می دانیم.
چرا در عظمت خلقت و آفرینش عالم و وعده های صادق الهی در مورد ارسال رسولان و وعده های آنانکه ضامن سعادت و هدایت است، بی توجهیم.
کمی به خود بیاییم و باقبول ناچیزی وجودمان، به غنی مطلق (خداوند عالم) پناه ببریم.
